Савецкая ўлада масава пераймяноўвала старажытныя гарады й мястэчкі Беларусі, назвы якіх здаваліся ёй «немілагучнымі» і палітычна сумнеўнымі. Але выкарыстоўваць тапанімію як складнік гібрыднай вайны пачалі яшчэ ў Расейскай імпэрыі — пасьля паўстаньня Кастуся Каліноўскага 1863–64 гадоў. Свабода сабрала зьвесткі пра шэраг гарадоў, арыгінальныя найменьні якіх зьмяніліся пад вонкавым уплывам.
Афіцыйная назва — Навагрудак
Беларуская народная назва — Нава́градак
Першая сталіца Вялікага Княства Літоўскага. Паводле археалягічных дасьледаваньняў, у канцы Х стагодзьдзя на тэрыторыі сучаснага места ўзьнікла паселішча, умацаванае да сярэдзіны ХI стагодзьдзя — першы пісьмовы ўпамін пра Наваградак датуецца 1044 годам.
Традыцыйная гістарычная назва ўтварылася ад асноваў «новы» і «гарадок» — *Нава́гарадак. Зь цягам часу другая частка скарацілася на адзін склад. Дзіўны на першы погляд націск на злучальны галосны А часам бывае ў беларускіх тапонімах, параўнайце Бяла́ручы.
Цяперашняя форма Навагрудак польскага паходжаньня, але яе замацаваў мэханічны перанос польскага Nowogródek у расейскі афіцыйны стандарт:
«Присоединивъ на вѣчныя времена къ Имперіи Нашей Области Великаго Княжества Литовскаго, въ нижеозначенной чертѣ лежащія, а именно: начиная отъ предѣловъ Волынской Губерніи внизъ по теченію рѣки Буга до Бржеста Литовскаго, и спускаясь далѣе по теченію сей рѣки до предѣловъ Подляхіи, потомъ простираясь по рубежамъ Воеводствъ Бржестскаго и Новогрудекскаго къ рѣкѣ Немену противъ Гродны, откуда продолжаясь внизъ по сей рѣкѣ до того мѣста, гдѣ прывый берегъ сей рѣки входитъ въ Области Прусскія, (...) всѣ земли, города и округи, въ сей чертѣ находящіяся, навсегда имѣютъ состоять подъ скипетромъ Россійской Державы, жители же тѣхъ земель всякаго роду, пола, возраста и состоянія въ вѣчномъ подданствѣ онаго (...)».
Гэта маніфэст Кацярыны ІІ ад 14 сьнежня 1795 г., якім зацьвярджаўся чарговы этап акупацыі Беларусі. З акупацыяй да нас прыйшла і завядзёнка называць нашыя ж гарады русыфікаванымі польскімі тапонімамі. Да грудкоў зямлі назва Наваградак ня мае дачыненьня.
У нарматыўным даведніку «Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь», зацьверджаным Дзяржаўным камітэтам па маёмасьці і ўзгодненым з Тапанімічнай камісіяй пры Савеце Міністраў Беларусі, форма Наваградак фіксуецца як варыянтная. Гэта значыць пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа быць прызнаная нарматыўнаю.